Bài 11: Tây Âu thời hậu kì trung đại. - Lịch sử lớp 10

Những cuộc phát kiến địa lí. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở Châu Âu. Phong trào văn hóa Phục Hưng. Cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân.

Bạn phải là thành viên VIP mới được làm bài này! Đăng ký mua thẻ VIP tại đây

Lý thuyết bài 11: Tây Âu thời hậu kì trung đại.

1. Những cuộc phát kiến địa lí

a) Nguyên nhân và điều kiện

- Do nhu cầu về hương liệu, vàng bạc, thị trường tăng cao. 
- Con đường giao lưu buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Ả Rập độc chiếm.
- Khoa học - kĩ thuật có nhiều tiến bộ :
+ Ngành hàng hải đã có những hiểu biết về địa lí, đại dương, sử dụng la bàn.
+ Kĩ thuật đóng tàu có bước tiến quan trọng, đóng được những tàu lớn có thể đi xa và dài ngày ở các đại dương lớn.

b) Các cuộc phát kiến lớn về địa lí

- Năm 1487, B. Đi-a-xơ đã đi đến cực Nam của lục địa châu Phi, đặt tên là mũi Bão Tố, sau đổi thành mũi Hảo Vọng.
- Năm 1492, C. Cô-lôm-bô đi từ Tây Ban Nha đến được Cu Ba và một số đảo thuộc vùng biển Ăng-ti, là người đầu tiên phát hiện ra châu Mĩ.
- Năm 1497, Va-xcô đơ Ga-ma đã đến được Ca-li-cút (Ấn Độ, 5 - 1498).
- Năm 1519, Ph. Ma-gien-lan là người đã thực hiện chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển (1519 - 1521).
- Lập niên biểu các cuộc phát kiến lớn về địa lí.

c) Hệ quả của phát kiến địa lí

- Đem lại hiểu biết mới về Trái Đất, về những con đường mới, dân tộc mới. Tạo điều kiện cho sự giao lưu giữa các nền văn hoá, văn minh khác nhau.
- Thúc đẩy thương nghiệp phát triển, thị trường được mở rộng, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản ra đời.
- Tuy nhiên, có hạn chế là đã làm nảy sinh quá trình cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ.

2. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu

a) Sự tích luỹ ban đầu của chủ nghĩa tư bản

- Sau các cuộc phát kiến địa lí, tầng lớp quý tộc, thương nhân Tây Âu tích luỹ được số vốn ban đầu thông qua việc cướp bóc của cải, tài nguyên, vàng bạc của các nước châu Mĩ, châu Phi và châu Á.
- Việc buôn bán với các nước phương Đông, đặc biệt là buôn bán nô lệ phát triển.
- Quý tộc, thương nhân Tây Âu tiến hành tước đoạt ruộng đất của nông dân và tư liệu sản xuất của thợ thủ công, biến họ thành những người làm thuê.

b) Những hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa và sự biến đổi về xã hội ở Tây Âu

- Các hình thức kinh doanh mới : 
+ Thủ công nghiệp : các công trường thủ công mọc lên thay thế các phường hội, hình thành quan hệ chủ với thợ.
+ Trong nông nghiệp, các đồn điền trang trại được hình thành, người lao động trở thành công nhân nông nghiệp, làm công ăn lương.
+ Trong thương nghiệp, các công ti thương mại lớn thay thế cho các thương hội trung đại.
- Sự biến đổi xã hội ở Tây Âu : các giai cấp mới trong xã hội Tây Âu được hình thành – giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.
+ Giai cấp tư sản : đại diện cho nền sản xuất mới là chủ các công trường thủ công, trang trại, ngân hàng...
+ Giai cấp vô sản : Những người làm thuê, bị bóc lột trở thành giai cấp công nhân.
Như thế, chủ nghĩa tư bản đã ra đời.

3. Phong trào Văn hóa Phục hưng

a) Hoàn cảnh ra đời :
+ Giai cấp tư sản có thế lực về kinh tế, song chưa có địa vị về xã hội tương ứng, muốn xoá bỏ trở ngại phong kiến, muốn có nền văn hoá riêng.
+ Chế độ phong kiến, giáo lí đạo Ki-tô kìm hãm sự phát triển của giai cấp tư sản.
- Khái niệm "Văn hoá Phục hưng" : khôi phục, phát huy giá trị, tinh hoa văn hoá xán lạn cổ đại Hi Lạp - Rô-ma, đấu tranh xây dựng một nền văn hoá mới, một cuộc sống tiến bộ.
b) Thành tựu :
+ Khoa học - kĩ thuật có tiến bộ vượt bậc về y học, toán học.
+ Văn học - nghệ thuật phát triển phong phú với những tài năng như Lê-ô-na đơ Vanh-xi, Sếch-xpia.
c) Nội dung và ý nghĩa của phong trào Văn hoá Phục hưng :
+ Lên án Giáo hội Ki-tô và tấn công vào trật tự xã hội phong kiến.
+ Đề cao giá trị con người, xây dựng thế giới quan tiến bộ.
+ Đấu tranh công khai trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá, chống lại hệ tư tưởng phong kiến lỗi thời và Giáo hội Thiên Chúa.
+ Mở đường cho sự phát triển cao của văn hoá loài người.

4. Cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân

a) Cải cách tôn giáo :

* Nguyên nhân :
+ Do Giáo hội trở nên phản động, ngăn cản hoạt động của giai cấp tư sản đang lên.
+ Giáo hội rất giàu có, dựa vào thần quyền bóc lột nhân dân, sống xa hoa.
* Diễn biến :
+ Đi đầu là Đức, Thuỵ Sĩ, sau đó là Bỉ, Hà Lan, rồi lan rộng khắp các nước Tây Âu. 
+ Nổi tiếng nhất là cuộc cải cách của Lu-thơ ở Đức và của Can-vanh tại Thuỵ Sĩ. 
* Nội dung :
+ Không muốn thủ tiêu tôn giáo, dùng những biện pháp ôn hoà để quay về với giáo lí Ki-tô nguyên thuỷ.
+ Cải cách, bãi bỏ các thủ tục và nghi lễ phiền toái. 
+ Dẫn đến sự phân hoá thành Tân giáo và Cựu giáo.
* Ý nghĩa :
+ Đây là cuộc đấu tranh công khai đầu tiên trên lĩnh vực văn hoá tư tưởng của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến, cổ vũ và mở đường cho nền văn hoá châu Âu phát triển cao hơn.

b) Chiến tranh nông dân

* Nguyên nhân :
+ Giai cấp tư sản đang lên bị chế độ phong kiến bảo thủ cản trở sự phát triển của họ.
+ Nông dân bị áp bức bóc lột nặng nề, tiếp thu được tư tưởng cải cách tôn giáo và tư tưởng của Lu-thơ.
* Diễn biến :
+ Từ mùa xuân năm 1524, cuộc đấu tranh đã có tính chất quyết liệt, mở đầu cho cuộc chiến tranh nông dân. Lãnh tụ kiệt xuất của phong trào là Tô-mát Muyn-xe.
+ Phong trào nông dân đã giành thắng lợi bước đầu, đi đến đòi thủ tiêu chế độ phong kiến. Nhưng cuối cùng cũng bị thất bại.
* Ý nghĩa :
+ Là một sự kiện Lịch sử lớn lao, nó biểu hiện tinh thần đấu tranh quyết liệt và khí phách anh hùng của nông dân Đức đấu tranh chống lại giáo hội phong kiến.
+ Báo hiệu sự khủng hoảng suy vong chế độ phong kiến