Bài 2: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII - Lịch sử lớp 8

I. Nước Pháp trước cách mạng

1. Tình hình kinh tế

   - Về nông nghiệp, công cụ và phương thức canh tác vẫn thô sơ, lạc hậu. Ruộng đất bị bỏ hoang nhiều. Nạn mất mùa, đói kém thường xảy ra.
   - Công, thương nghiệp đã phát triển, máy móc được sử dụng trong sản xuất. Nhiều trung tâm dệt,luyện kim ra đời. Các hải cảng lớn tấp nập tàu buôn ra vào, chở hàng xuất khẩu đến nhiều nước và nhập máy móc, ca phê từ Anh, châu Mĩ. Nhưng chế độ phong kiến chuyên chế đã cản trở sự phát triển của công, thương nghiệp: thuế má nặng, không có đơn vị tiền tệ vafddo lường thống nhất, sức mua của dân nghèo rất hạn chế.

2. Tình hình chính trị - xã hội

   - Trước cách mạng, Pháp là một nước quân chủ chuyên chế, vua nắm mọi quyền hành
   - Xã hội phong kiến Pháp phân thành ba đẳng cấp: Tăng lữ, Quý tộc và Đẳngcấp thứ ba. Quý tộc giữ chức vụ cao trong bộ máy hành chính, quân đội. Tăng lữ và Quý tộc được hưởng mọi đặc quyền kinh tế nhưng không phải đóng thuế.
   - Đẳng cấp thứ ba gồm nhiều tầng lớp và giai cấp: tư sản, nông dân, bình dân thành thị, nhưng không có quyền lợi chính trị. Tư sản đứng đầu Đẳng cấp thứ ba có thế lực kinh tế song không có quyền lực chính trị.

3. Đấu tranh trên mặt trận tư tưởng

   - Chế độ quân chủ chuyên chế cũng bị tố cáo,phê phán gay gắt trong lĩnh vực văn hóa,tư tưởng. Tiêu biểu cho cuộc đấu tranh này là những nhà tư tưởng kiệt xuất của giai cấp tư sản trong trào lưu triết học Ánh sáng như Vôn-te, Sác-lơ Mông-te-xki-ơ.

II. Cách mạng bùng nổ

1. Sự khủng hoảng của chế độ quân chủ chuyên chế

   - Vua Lu-i XVI lên ngôi năm 1774, chế độ phong kiến ngày càng suy yếu. Do số nợ nhà nước vay không thể trả được nên nhà vua phải thu nhiều thuế. Công, thương nghiệp đình đốn làm công nhân,thợ thủ công thất nghiệp.
   - Tình hình đó thôi thúc nhân dân đấu tranh mạnh mẽ. Năm 1788 và 1789 hàng trăm cuộc khởi nghĩa nổ ra ở khắp nơi.

2. Mở đầu thắng lợi của cách mạng

   - Hội nghị ba đẳng cấp do nhà vua triệu tập khai mạc ngày 5 - 5 - 1789 tại Cung điện Véc-xai. Đại biểu Quý tộc và Tăng lữ ửng hộ nhà vua tăng thuế còn đại biểu Đẳng cấp thứ ba phản đối chủ trương này.
   - Ngày 17 - 6, các đại biểu Đẳng cấp thứ ba tự họp thành Hội đồng dân tộc, tuyên bố là Quốc hội lập hiến,có quyền soạn thảo Hiến pháp, thông qua các đạo luật về tài chính. Nhà vua và quý tộc dùng quân đội để uy hiếp Quốc hội.
   - Quần chúng lao động và những người tư sản cách mạng tự vũ trang chống lại nhà vua
   - Ngày 14 - 7, quần chúng được vũ trang kéo đến tấn công chiếm Ba-xti, làm chủ hầu hết các cơ quan và vị tri quan trọng trong thành phố. Cuộc tấn công này đã mở đầu cho thắng lợi của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.

III. Sự phát triển của cách mạng

 1. Chế độ quân chủ lập hiến (từ ngày 14 - 7 - 1789 đến ngày 10 - 8 - 1792)

   - Cách mạng thắng lợi ở Pa-ri nhanh chóng lan rộng khắp nước.Phái Lập hiến của tầng lớp đại tư sản lên cầm quyền, Lu-i XVI vẫn giữ ngôi vua dù không có quyền hành.
   - Cuối tháng 8 - 1789, Quốc hội thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền
   - Tháng 9 - 1791,Hiến pháp được thông qua, xác lập chế dộ quân chủ lập hiến: nhà vua không nắm thực quyền,mọi quyền lực thuộc về Quốc hội. Vua liên kết với bọn phản động trong nước và cầu cứu các nước phong kiến châu Âu chống phá cách mạng. - Tháng 4 - 1792, Áo, Phổ liên minh cùng bọn phản động chống lại cách mạng. Tháng 8 - 1792, 80 vạn quân Phổ tràn vào Pháp.
   - Trước tình hình đó, ngày 10 - 8 - 1792, nhân dân Pa-ri cùng quân tình nguyện địa phương đứng lên lật đổ sự thống trị của phái Lập hiến,xóa bỏ chế độ phong kiến.

2. Bước đầu của nền cộng hòa (từ ngày 21 - 9 - 1792 đến ngày 2 - 6 - 1793)

   - Chính quyền chuyển sang tay tư sản công thương nghiệp gọi là phái Gi-rông-đanh. Một Quốc hội mới được bầu ra. Ngày 21 - 9 - 1792, nền cộng hòa đầu tiên của Pháp được thành lập. Ngày 21 - 1 - 1793, vua Lu-i XVI bị đưa lên máy chém vì tội phản quốc
   - Mùa xuân 1793, quân Anh cùng quân các nước phong kiến châu Âu tấn công nước Pháp cách mạng.Bọn phản động nổi loạn ở văng Văng-đê và cả miền Tây Bắc. Đời sóng nhân dân khốn khổ. Phái Gi-rông-đanh không lo chống ngoại xâm,nội phản mà chỉ lo củng cố quyền lực
   - Ngày 2 - 6 - 1793, nhân dân Pa-ri lật đổ phái Gi-rông-đanh.

3. Chuyên chính dân chủ cách mạng Gia-cô-banh (từ ngày 2 - 6 - 1793 đến ngày 27 - 7 - 1794)

   - Chính quyền thuộc về phái Gia-cô-banh. Quốc hội cử ra Ủy ban cứu nước, đứng đầu là Rô-be-spie.
   - Chính quyền cách mạng thi hành nhiều biện pháp trừng trị bọn phản cách mạng và giải quyết những yêu cầu của nhân dân.
   - Quần chúng phấn khởi, hưởng ứng lệnh tổng động viên. Quân đội cách mạng được tổ chức trang bị tốt. Liên minh chống Pháp bị đánh bại, tan rã từ 26 - 6 - 1794.
   - Sau khi chiến thắng, nội bộ phái Gia-cô-banh bị chia rẽ. Nhân dân cũng không ủng hộ chính quyền nữa.
   - Ngày 27 - 7 - 1794,tư sản phản cách mạng đảo chính. Rô-be-spie, các bạn chiến đấu của ông bị bắt xử tử.Thời kì chuyên chính Gia-cô-banh chấm dứt.

4. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII