Bài 24: Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX - Lịch sử lớp 8

I. Cuộc phản công của phái chủ chiến tại kinh thành Huế. Vua Hàm Nghi ra "Chiếu Cần vương"

1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở Huế tháng 7 - 1885

   - Sau hai hiệp ước 1883 và 1884, phái chủ chiến trong triều đình Huế vẫn nuôi hi vọng giành lại chủ quyền từ tay Pháp khi có điều kiện.
   - Trước hành động ngày một quyết liệt của Tôn Thất Thuyết, thực dân Pháp lo sợ, tìm mọi cách để tiêu diệt phái chủ chiến. 
   - Đêm mồng 4 rạng sáng 5 - 7 - 1885, tôn Thất Thuyết hạ lệnh tấn công quân Pháp ở tòa Khâm sứ và đồn Mang Cá. Sau khi củng cố tinh thần, chúng mở cuộc phản công chiếm Hoàng thành. Trên đường đi, chúng xả súng tàn sát, cướp bóc dã man. Hàng trăm người dân bị giết hại.

2. Phong trào Cần vương

   - Khi cuộc tấn công thất bại, Tôn Thất Thuyết phải đưa vua chạy ra Tần Sở (Quảng Trị). Ngày 13 - 7 - 1885, ông nhân danh vua Hàm Nghi ra "Chiếu cần vương", kêu gọi văn thân và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước. Phong trào yêu nước chống xâm lược sôi nổi và kéo dài đến cuối thế kỉ XIX, được gọi là phong trào Cần vương. Về diễn biến của phong trào, có thể chia thành hai giai đoạn: 1885 - 1888 và 1888 - 1896.
   - Tháng 11 - 1888, nhờ có tay sai dẫn đường, quân Pháp bắt và đưa hàm Nghi đi đày sang An-giê-ri.

II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần vương

1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886 - 1887)

   - Những người lãnh đọa phong trào Cần vương ở Thanh Hóa đã cho xây dựng một chiến tuyến phòng thủ kiến cố ở Ba Đình thuộc huyện Nga Sơn,Thanh Hóa.
   - Chủ huy căn cứ điểm là Phạm Bành và Đinh Công Tráng. Nghĩa quân gồm cả người Kinh, người Mường, người Thái...tham gia.
   - Cuộc chiến bắt đầu quyết liệt từ tháng 12 - 1886 đến tháng 1 - 1887. Khi giặc Pháp mở cuộc tấn công quy mô vào căn cứ, nghĩa quân đã anh dũng cầm cự suốt 34 ngày đêm, đẩy lui nhiều cuộc tấn công của giặc. Chúng phun dầu thiêu trụi các lũy tre, triệt hạ và xóa tên ba làng trên bản đồ hành chính.
   - Nghĩa quân phải mở đường máu rút lên Mã Cao, tiếp tục chiến đấu thêm một thời gian rồi tan rã.

2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883 - 1892)

   - Ngay từ năm 1883, ở vùng Bãi Sậy đã diễn ra các hoạt động của nghĩa quân dưới sự lãnh đạo của Đinh Gia Quế. Năm 1885, phong trào kháng chiến bùng lên lạnh mẽ. Người đứng đầu khởi nghĩa này là Nguyễn thiện Thuật.
   - Dựa vào vùng lau sậy um tùm và đầm lầy thuộc các huyện Văn Lâm, Văn Giang... nghĩa quân đã xây dựng căn cứ kháng chiến và triệt để áp dụng chiến thuật đánh
du kích đánh địch
   - Đến cuối năm 1889, Nguyễn Thiện Thuật sang Trung Quốc, phong trào tiếp tục một thời gian rồi tan rã.

3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896)

   - Lãnh đạo cao nhất của cuộc khởi nghĩa là Phan đình Phùng. Năm 1885, ông đứng ra mộ quân khởi nghĩa và trở thành thủ lĩnh có uy tín nhất trong phong trào Cần vương
   - Bên cạnh Phan Đình Phùng còn có nhiều tướng lĩnh tài ba khác, tiêu biểu là Cao Thắng
   - Để đối phó, thực dân Pháp tập trung binh lực và xây dựng một hế thống đồn bốt dày đặc nhằm bao vây, cô lập nghĩa quân. Chúng mở nhiều cuộc tấn công quy mô vào Ngàn Trươi - căn cứ chính của khởi nghĩa
   - Nghĩa quân phải chiến đấu trong điều kiện gian khổ, lực lượng suy yếu. Sau khi Phan Đình Phùng hi sinh ngày 28 - 12 - 1895, khởi nghĩa được duy trì thêm một thời gian rồi tan rã.