Bài 6: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX - Lịch sử lớp 8

I. Tình hình các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ

1. Anh

   - Cuối thế kỉ XIX, công nghiệp Anh phát triển chậm hơn các nước Mĩ,Đức. Anh mất dần vị trí độc quyền công nghiệp, xuống hàng thứ ba thế giới
   - Anh vẫn là nước dẫn đầu thế giới về xuất khẩu tư bản, thương mại và thuộc địa. Đầu thế kỉ XX, nhiều công ti đọc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời,từng bước chi phối toàn bộ đời sống kinh tế của đát nước. Có thế lực nhất là 5 ngân hàng ở Luân Đôn, chiếm 40% số vốn đầu tư của nước Anh
   - Về chính trị, Anh vẫn là nước quân chủ lập hiến. Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ thay nhau cầm quyền, bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản
   - Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa là chính sách ưu tiên hàng đầu của giới cầm quyền ở Anh. Đến năm 1914, thuộc địa Anh rộng tới 33 triệu km2 với 400 triệu người
   - Lê-nin gọi Anh là "chủ nghĩa đế quốc thực dân"

2. Pháp

   - Công nghiệp Phsp từ hàng thứ hai thê giới, đến cuối thế kỉ XIX tụt xuống thứ tương
   - Vào đầu thế kỉ XX, ngành đường sắt, khai mỏ, luyện kim,thương mại phát triển. Một số ngành công nghiệp mới ra đời, tăng trưởng nhanh: điện khí, hóa chất... Nông nghiệp vẫn trong tình trạng sản xuất nhỏ, khó khăn trong việc sử dụng máy móc, kĩ thuật canh tác mới. Trong bối cảnh đó, các công ty độc quyền ra đời và dần chi phối nền kinh tế Pháp, đặc biệt là lĩnh vực ngân hàng.
   - Lê-nin nhận xét Pháp là "chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi"
   - Từ sau 4-9-1870, nền Cộng hòa thứ ba được thành lập. Chính phủ thi hành chính sách đàn áp nhân dân, chạy đua vũ trang và tăng cường xâm lược thuộc địa.

3. Đức

   - Từ khi đất nước thống nhất,Đức phát triển rất nhanh trên con đường tư bản chủ nghĩa. Sau vài thập niên, Đức trở thành nước đứng đầu châu Âu, thứ hai thế giới. Năm 1913, sản lượng gang,thép của Đức gấp đôi Anh.
   - Cuối thế kỉ, quá trình tập trung sản xuất, tập trung tư bản đã diễn ra ở Đức, dẫn đến viejc hình thành các công ty độc quyền về luyện kim,than đá... chi phối nền kinh tế Đức
   - Đức theo thể chế liên bang. Dù có Hiến pháp, Quốc hội, Đứcvẫn là nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền. Nhà nước thi hành chính sách đối nội, đối ngoại phản động: đề cao chủng tộc Đức, đàn áp phong trào công nhân, truyền bá bạo lực, tích cực chạy đua vũ trang. Nước Đức tiến sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Giới cầm quyền Đức hung hãn dùng vũ lực để chia lại thị trường, chia lại các khu vực ảnh hưởng trên thế giới.
   - Chủ nghĩa đế quốc Đức là "chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến".

4. Mĩ

   - Trong số các nước công nghiệp tiên tiến,Mĩ có nền kinh tế phát triển mạnh nhất. Trong 30 năm cuối thế kỉ XX, Mĩ nhảy vọt lên đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp
   - Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX,ở Mĩ xuất hiện các công ty độc quyền khổng lồ, có ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế, chính trị
   - Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, phương thức canh tác hiện đại, Mĩ trở thành nguồn cung cấp lương thực,thực phẩm cho châu Âu
   - Chế độ chính trị Mĩ đề cao vai trò Tổng thống do Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ, thay nhau cầm quyền, thi hành các chính sách đối nội, đối ngoại phục vụ giai cấp tư sản
   - Cuối thế kỉ XIX, Mĩ tăng cường bành trướng Thái Bình Dương, gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, can thiệp vào khu vực Trung, Nam Mĩ bằng sức mạnh của vũ lực và đồng đôla Mĩ.

II. Chuyển biến quan trọng ở các nước đế quốc

1. Sự hình thành các tổ chức độc quyền

   - Sản xuất công nghiệp phát triển mạnh mẽ làm xuất hiện việc cạnh tranh gay gắt, tập trung sản xuất và tư bản. Các công ti độc quyền lớn hình thành, chi phối đời sống xã hội.

2. Tăng cường xâm lược thuộc địa, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới

   - Từ giữa thế kỉ XIX, các nước phương Tây tăng cường xâm lược thuộc địa để đáp ứng những yêu cầu phát triển của chủ nghĩa đế quốc. Đến đầu thế kỉ XX, "thế giới đã bị phân chia xong".