Bài 31: Virut gây bệnh, ứng dụng của virut trong thực tiễn - Sinh học 10

I. CÁC VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT, THỰC VẬT VÀ CÔN TRÙNG

1. Virut kí sinh ở vi sinh vật (phagơ)

- Có khoảng 3000 loài.

- Virut kí sinh hầu hết ở vi sinh vật nhân sơ (xạ khuẩn, vi khuẩn,…) hoặc vi sinh vật nhân chuẩn (nấm men, nấm sợi,..)

- Virut gây thiệt hại cho ngành công nghiệp vi sinh như sản xuất kháng sinh, sinh khối, thuốc trừ sâu sinh học, mì chính…

2. Virut kí sinh ở thực vật:

- Có khoảng 1000 loài. Đa số các virut có bộ gen là ARN mạch đơn.

- Quá trình xâm nhập của virut vào thực vật:

+ Virut không tự xâm nhập được vào tế bào thực vật.

+ Đa số virut xâm nhập vào tế bào thực vật nhờ côn trùng.

+ Một số virut xâm nhập qua vết xây sát, qua hạt phấn hoặc phấn hoa, giun ăn rễ hoặc nấm kí sinh.

- Đặc điểm cây bị nhiễm virut:

+ Sau khi nhân lên trong tế bào, virut lan sang các tế bào khác qua cầu sinh chất.

+ Lá cây bị đốm vàng, đốm nâu, sọc hay vằn, lá xoăn, héo, vàng và rụng.

+ Thân bị lùn hoặc còi cọc.

- Cách phòng bệnh do vi sinh vật:

+ Chọn giống cây sạch bệnh

+ Vệ sinh đồng ruộng.

+ Tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh.

3. Virut kí sinh ở côn trùng:

- Xâm nhập qua đường tiêu hóa.

- Virut xâm nhập vào tế bào ruột giữa hoặc theo dịch bạch huyết lan ra khắp cơ thể.

- Gây bệnh cho côn trùng hoặc dùng côn trùng làm ổ chứa rồi thông qua côn trùng gây bệnh cho động vật và người.

II. ỨNG DỤNG CỦA VIRUT TRONG THỰC TIỄN

1. Trong sản xuất các chế phẩm sinh học:

Sản xuất interferon – IFN, sản xuất insulin…

* Cơ sở khoa học:

- Phagơ có chứa đoạn gen không quan trọng có thể cắt bỏ mà không liên đến quá trình nhân lên của chúng.

- Cắt bỏ gen của phagơ thay bằng gen mong muốn.

- Dùng phagơ làm vật chuyển gen.

* Quy trình:

- Tách gen IFN ở người nhờ enzim.

- Gắn gen IFN vào ADN của phagơ tạo nên phagơ tái tổ hợp.

- Nhiễm phagơ tái tở hợp vào E.coli.

- Nuôi E.coli nhiễm phagơ tái tổ hợp trong nồi lên men để tổng hợp IFN

* IFN có tác dụng:

- Chống virut, chống tế bào ung thư và tăng cường khả năng miễn dịch.

2. Trong nông nghiệp:

- Sản xuất thuốc trừ sâu từ virut.

- Tính ưu việt của thuốc trừ sâu từ virut:

+ Thuốc trừ sâu từ virut có tính đặc hiệu cao, không gây độc cho người, động vật và côn trùng có ích.

+ Dễ sản xuất, hiệu quả trừ sâu cao, giá thành hạ.