Bài 1. Hướng động - Sinh học 11

Cảm ứng là phản ứng của sinh vật đối với kích thích. Cảm ứng của thực vật có những đặc điểm khác cảm ứng ở động vật.
Khả năng của thực vật phản ứng đối với kích thích gọi là tính cảm ứng.

I. Khái niện hướng động 

Hướng động là vận động sinh trưởng của các cơ quan thực vật đối với kích thích từ một hướng xác định.
Hướng của phản ứng được xác định bởi hướng của tác nhân kích thích.
Có hai loại hướng động chính:
+ Hướng động dương: vận động sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích.
+ Hướng động âm: vận động tránh xa nguồn kích thích.
Cơ chế: Hướng động xảy ra khi tốc độ sinh trưởng tại hai phía của cơ quan tiếp nhận kích thích không đều nhau.
+ Hướng động dương do các tế bào ở phía không được kích thích phân chia và sinh trưởng nhanh hơn phía có kích thích -> cơ quan uốn cong về phía kích thích.
+ Hướng động âm xảy ra theo cơ chế giống hướng động dương nhưng ngược lại.
Vai trò: Hướng động giúp cây sinh trưởng hướng tới tác nhân môi trường thuận lợi (ánh sáng, nước, dinh dưỡng) và tránh xa các tác nhân không thuận lợi của môi trường -> giúp cây thích ứng với những biến động của điều kiện môi trường để tồn tại và phát triển.

II. Các kiểu hướng động 

Tồn tại một số kiểu hướng động tương ứng với tác nhân kích thích.
1. Hướng sáng
- Phản ứng sinh trưởng của thực vật đáp ứng lại tác động của ánh sáng
+ Tính hướng sáng của thân là sự sinh trưởng của thân, cành hướng về phía nguồn sáng -> Hướng sáng dương. Rễ cây uốn cong theo hướng ngược lại -> Hướng sáng âm.
+ Do phía tối nồng độ auxin cao hơn nên đã kích thích các tế bào sinh trưởng dài ra nhanh hơn làm cho cơ quan uốn cong về phía kích thích.
+ Rễ cây mẫn cảm với auxin hơn thân cây vì vậy khi nồng độ auxin phía tối cao hơn gây ức chế sự sinh trưởng kéo dài tế bào làm cho rễ uốn cong xuống đất.

2. Hướng trọng lực
Phản ứng sinh trưởng của thực vật đáp ứng lại tác động của trọng lực (hướng về tâm quả đất). Rễ hướng trọng lực dương, thân cành hướng trọng lực âm. Sự uốn cong xảy ra tại miền sinh trưởng kéo dài của thân và rễ. nếu cây được đặt nằm ngang trên máy hồi chuyển (xoay tròn) thì không thể uốn cong hướng động mà tiếp tục sinh trưởng theo hướng nằm ngang.

3. Hướng hóa
Phản ứng sinh trưởng của thực vật đáp lại tác động của hóa chất.
Hướng động âm: vận động tránh xa nguồn kích thích.
4. Hướng nước
Là phản ứng sinh trưởng của thực vật hướng tới nguồn nước. Hướng nước ở rễ là hướng dương.
5. Hướng tiếp xúc
Phản ứng sinh trưởng của thực vật đáp ứng lại tác động của vật tiếp xúc với bộ phận của cây.
Sự tiếp xúc đã kích thích sự sinh trưởng kéo dài của các tế bào pử phía không tiếp xúc -> cơ quan uốn cong về phía tiếp xúc -> cho tua của nó quấn quanh giá thể.