Bài 12. Tiêu hóa ở động vật - Sinh học 11

I. Tiêu hóa là gì ?

1. Khái niệm
Tiêu hóa là quá trình biến đổi các chất dinh dưỡng có trong thức ăn thành những chất đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
- Động vật là sinh vật dị dưỡng, chỉ có thể tồn tại và phát triển nhờ lấy các chất dinh dưỡng ( có trong thức ăn) từ môi trường ngoài.
- Các chất dinh dưỡng hữu cơ như protein, lipit và cacbonhidrat thường có cấu trúc phức tạp -> cần phải trải qua quá trình biến đổi trong hệ tiêu hóa của động vật tạo thành các chất dinh dưỡng đơn giản mà cơ thể hấp thụ được.
- Các chất dinh dưỡng được hấp thụ sẽ tham gia vào các quá trình chuyển hóa bên trong tế bào( chuyển hóa nội bào).
- Các sản phẩm phân hủy từ quá trình chuyển hóa nội bào sẽ được thải ra bên ngoài thông qua hệ bài tiết, hô hấp.
2. Các hình thức tiêu hóa
Tiêu hóa ở động vật gồm:
- Tiêu hóa nội bào (tiêu hóa trong tế bào).
- Tiêu hóa ngoại bào (tiêu hóa bên ngoài tế bào).

II. Tiêu hóa ở động vật chưa có cơ quan tiêu hóa 

- Động vật đơn bào: trùng roi, trùng giày, amip,...
- Động vật chưa có cơ quan tiêu hóa -> tiêu hóa nội bào 
- Quá trình tiêu hóa nội bào gồm 3 giai đoạn:
+ Màng tế bào lõm vào hình thành không bòa tiêu hóa, các enzym của lizoxom vào không bào tiêu hóa và thủy phân các chất dinh dưỡng phức tạp thành các chất đơn giản.
+ Hấp thu chất dinh dưỡng đơn giản vào tế bào chất, phấn thức ăn không được tiêu hóa trong không bào được đưa ra ngoài theo kiểu xuất bào.

III. Tiêu hóa ở động vật có túi tiêu hóa

 - Động vật: Ruột khoang và giun dẹp. Đại diện : thủy tức, sán,...
- Cấu tạo túi tiêu hóa:
Hình túi, túi tiêu hóa có một lỗ thông duy nhất ( vừa là nơi thức ăn đi vào và chất thải tiêu hóa đi ra), trên thành túi có nhiều tế bào tuyến tiết enzym tiêu hóa vào lòng túi tiêu hóa.
-> Hình thức tiêu hóa: tiêu hóa ngoại bào -> tiêu hóa nội bào.
- Quá trình tiêu hóa:
Khi thức ăn vào trong túi tiêu hóa, các tế bào tuyến tiết enzym tiêu hóa để thủy phân thức ăn thành các phần có kích thước bé hơn ( tiêu hóa ngoại bào) -> Thức ăn được tiêu hóa dở dang được vận chuyển vào trong tế bào biểu mô để tiến hành tiêu hóa nội bào -> Các chất dinh dưỡng được giữ lại, các chất thải được đưa ra ngoài qua lỗ thông.

IV.Tiêu hóa ở động vật  có ống tiêu hóa

- Động vật: Động vật có xương sống và nhiều động vật không xương sống.
- Cấu tạo ống tiêu hóa:
Ống tiêu hóa được phân hóa thành nhiều bộ phận thực hiện các chức năng khác nhau: miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột, hậu môn và các tuyến tiêu hóa.
- Quá trình tiêu hóa trong ống tiêu hóa:
+ Trong ống tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa ngoại bào nhờ hoạt động cơ học và nhờ tác dụng của dịch tiêu hóa thành các chất hữu cơ đơn giản sau đó được hấp thụ vào máu.
+ Các chất không được tiêu hóa trong ống tiêu hóa sẽ thành phân và thải ra ngoài theo lỗ hậu môn.
+ Thức ăn được di chuyển theo một chiều trong ống tiêu hóa.
1. Ống tiêu hóa đơn giản( giun đốt)
Ống thẳng, chưa có tuyến tiêu hóa, có hay không có hậu môn.
2. Ống tiêu hóa bắt đầu chuyên hóa( côn trùng)
Có tuyến tiêu hóa ( Tuyến gan ở tôm), có phần phụ miệng, ruột tịt tiết dịch tiêu hóa
3. Ống tiêu hóa chuyên hóa( chim thú)
Ống và các tuyến tiêu hóa phức tạp, có phân hóa rõ về cấu tạo, chuyên hóa về chức năng.