Bài 3. Cảm ứng ở động vật - Sinh học 11

I. Khái niệm cảm ứng 

Khái niệm: Cảm ứng là khả năng cơ thể động vật phản ứng lại các kích thích của môi trường (bên trong và bên ngoài cơ thể) để tồn tại và phát triển.
Ví dụ: Trời rét, mèo xù lông.
Phân biệt đặc điểm cảm ứng:
Thực vật: Phản ứng chậm, phản ứng khó nhận thấy, hình thức phản ứng kém đa dạng.
Động vật: Phản ứng nhanh, phản ứng dễ nhận thấy , hình thức phản ứng đa dạng.
Hình thức, mức độ và tính chính xác của cảm ứng ở các động vật khác nhau tùy thuộc vào tổ chức của hệ thần kinh.

II. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh

- Nhóm động vật đơn bào
- Hình thức cảm ứng: Chuyển động của cả cơ thể hoặc co rút của chất nguyên sinh để hướng đến các kích thích (hướng động dương) hoặc tránh xa kích thích (hướng động âm) -> theo kiểu hướng động.

III. Cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh

1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới.
- Đại diện: Động vật đối xứng tỏa tròn : ngành ruột khoang (thủy tức, sứa...)
- Đặc điểm cấu tạo: 
+ Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau bằng các sợi thần kinh -> mạng lưới thần kinh.
+ Các tế bào thần kinh liên hệ với tế bào cảm giác và tế bào biểu mô cơ.
- Đặc điểm phân ứng: Phản ứng với kích thích bằng cách co toàn bộ cơ thể, do vậy tiêu tốn nhiều năng lượng, thiếu chính xác.

2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch 
- Đại diện: Động vật đối xứng hai bên: ngành giun dẹp, giun tròn, chân khớp...
- Đặc điểm cấu tạo: 
+ Các tế bào thần kinh tập hợp thành các hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài của cơ thể.
+ Mỗi hạch thần kinh là một trung tâm điều khiển.
+ Các hạch thần kinh được nối với nhau -> chuỗi hạch thần kinh.
- Đặc điểm phản ứng: Phản ứng mang tính chất định khu (mỗi hạch điều khiển hoạt động của một vùng), chính xác hơn, tiết kiệm năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.