Bài 3. Thoát hơi nước - Sinh học 11

I. Vai trò của quá trình thoát hơi nước 

- Khái niệm: Thoát hơi nước là sự mất nước từ bề mặt lá chủ yếu qua hệ thống khí khổng và một phần từ cành, thân.
- Vai trò:
+ Thoát hơi nước là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ có vai trò: giúp vận chuyển nước, các ion khoáng và các chất ta khác từ rễ lên mọi cơ quan trên mặt đất. 
+ Nhờ có thoát hơi nuwocs, khí khổng mở ra cho khí CO2 khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp.
+ Thoát hơi nước có tác dụng hạ nhiệt độ của lá vào những ngày nắng nóng đảm bảo cho các quá trình sinh lý xảy ra bình thường.

II. Thoát hơi nước qua lá 

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước
- Cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nước 
+ Khí khổng gồm:
                - 2 tế bào hình hạt đậu nằm cạnh nhau tạo thnahf lỗ khí, trong các té bào này chứa hạt lục lạp, nhân và ti thể.
                - Thành bên trong của tế bào dày hơn thành bên ngoài của tế bào.
                - Số lượng khí khổng ở mặt dưới của lá thường nhiều hơn ở mặt trên của lá.
+ Lớp cutin: - Có nguồn gốc từ lớp tế bào biểu bì của lá tiết ra, bao phủ bề mặt lá trừ khí khổng.
             - Độ dày của lớp cutin phụ thuộc vào từng loại cây và độ tuổi sinh lý của lá cây ( lá non có lớp cutin mỏng hơn lá già) 
2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua lớp cutin

a) Thoát hơi nước qua khí khổng( Chủ yếu )
- Đặc điểm: vận tốc lớn và được điều chỉnh bằng việc đóng mở khi khổng.
- Cơ chế hoạt động: 
+ Độ mở của khí khổng phụ thuộc chủ yếu vào hàm lượng nước trong các tế bào khí khổng còn gọi là tế bào hạt đậu:
+ Khi no nước, thành mỏng của tế bào khí khổng căng ra làm cho thành dày cong theo -> khí khổng mở. 
+ Khi mất nước, thành mỏng hết căng và thành dày duỗi thẳng -> khí khổng đóng lại. Khí khổng không bao giờ đóng hoàn toàn. 
b) Thoát hơi nước qua lớp cutin
- Đặc điểm: vận tốc nhỏ và không được điều chỉnh 
- Cơ chế hoạt động:
+ Hơi nước khuếch tán từ khoảng gian bào của thịt lá qua lớp cutin để ra ngoài
+ Trợ lực khuếch tán qua cutin rất lớn và phụ thuộc vào độ dày và độ chặt của lớp cutin 
+ Lớp cutin càng dày thì sự khuếch tán qua lớp cutin càng nhỏ và ngược lại.

III. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước 

- Những tác nhân chủ yếu ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước:
+ Nước: điều kiện cung cấp nước càng cao sự hấp thụ nước càng mạnh, thoát hơi nước càng thuận lợi và độ ẩm không khí thấp dẫn tới thoát hơi nước càng mạnh.
+ Ánh sáng: khí khổng mở khi cây được chiếu sáng -> tăng tốc độ thoát hơi nước. Độ mở của khí khổng tăng từ sáng đến trưa và nhỏ nhất lúc chiều tối, ban đêm khí khổng vẫn hé mở.
+ Nhiệt độ: ảnh hưởng đến hoạt động hô hấp của rễ -> rễ hấp thụ nhiều nước -> thoát hơi nước nhiều.
+ Ion khoáng: các ion khoáng ảnh hưởng đến hàm lượng nước trong tế bào khí khổng -> gây điều tiết độ mở khí khổng.